Το Ρουμλούκι

Δύο από τους ιδρυτικούς Συλλόγους της Ομοσπονδίας μας βρίσκονται σε χωριά που ανήκουν γεωγραφικά στην περιοχή του Ρουμλουκιού. Κρίναμε σκόπιμο για ενημέρωση κυρίως των νεώτερων να δώσουμε κάποιες πληροφορίες για την περιοχή αυτήν.

Το Ρουμλούκι

Το Ρουμλούκι (ονομασία που δηλώνει ότι πρόκειται για τον τόπο των Ρωμιών - τον Ελληνότοπο, όπως και στην περίπτωση της Ρούμελης, αλλά και της Ανατολικής Ρουμελίας ή Ρωμυλίας στη Βόρειο Θράκη) είναι μια περιοχή που απλωνόταν από τις βόρειες παρυφές των Πιερίων μέχρι τους καλαμιώνες του Βάλτου των Γιαννιτσών (σήμερα αποξηραμένου) και κάτω από τα υψώματα της Βέροιας μέχρι τον ποταμό Λουδία (Καρά Ασμάκ) και τις εκβολές του Αλιάκμονα στον Θερμαϊκό κόλπο, ενώ πολλοί την επεκτείνουν μέχρι και τον ποταμό Αξιό.

Στο Ρουμλούκι συναντάμε, ακόμη και σήμερα, πολλούς και παλαιότατους δημοτικούς χορούς και τραγούδια. Το Λύκειον των Ελληνίδων ξεκίνησε την προσπάθεια ηχογράφησης των χορών του Ρουμλουκιού στα τέλη της δεκαετίας του '80 κυρίως για δική του, εσωτερική χρήση. Η προσπάθεια αυτή στηρίχθηκε κατ' εξοχήν στη συνεργασία με τους ζουρνατζήδες, οι οποίοι έχοντας ως βάση τον παλιό Γιδά (σημερινή Αλεξάνδρεια Ημαθίας), κυριαρχούσαν σε όλα τα χωριά του Ρουμλουκιού και αποτελούσαν σημείο αναφοράς για όλους τους Ρουμλουκιώτες. Επρόκειτο για τον Γιώργο Ζαφειρίου, τον Θωμά Πάτμο και τον Γιώργο Παναγιωτόπουλο (νταούλι), που διέθεταν βαθιά γνώση των μελωδιών και των ρυθμών της περιοχής. Ουσιαστικά αποτελούσαν τον βασικότερο συνδετικό κρίκο μουσικού ύφους όλων των χωριών του Ρουμλουκιού, αφού επί σειρά ετών έπαιζαν σε όλα τα χωριά της περιοχής και ήσαν αναμφισβήτητα αποδεκτοί από την τοπική κοινωνία ως οι πρώτοι τη τάξει μουσικοί αυτού του χώρου.

Για την παραδοσιακή ενδυμασία των κατοίκων της περιοχής ακολουθεί ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο που βρήκαμε στο ιστολόγιο "e-NTOPIOS Η φωνή των γηγενών Μακεδόνων".

Ρουμλουκιώτικη φορεσιά-Μακεδονία-Ημαθία

(Τις πληροφορίες μας τις έδωσε ο Δημήτρης Γιαννόπουλος, για πολλά χρόνια χοροδιδάσκαλος παραδοσιακών χορών στον πολιτιστικό Σύλλογο Λουτρού)

Η περιοχή μας, το Ρουμλούκι ευτύχησε να κληρονομήσει ένα υπέροχο ενδυματολογικό υλικό. Έναν μεγάλο αριθμό παραδοσιακών φορεσιών γεμάτο χάρη και μεγαλοπρέπεια .Το πότε ξεκίνησε να φοριέται η ρουμλουκιώτικη φορεσιά δεν μπορούμε να το προσδιορίσουμε με ακρίβεια. Ξέρουμε όμως το τέλος της. Την δεκαετία του 1950 λοιπόν και οι τελευταίοι κάτοικοι του Ρουμλουκιού σταμάτησαν να τις φορούν και τις αντικατέστησαν με πιο απλά ρούχα.

Η γυναικεία φορεσιά έχει αυστηρή γραμμή χωρίς πολύ έντονα χρώματα. Για την ύφανση της χρησιμοποιούσαν πρόβιο μαλλί, μετάξι και βαμβάκι. Για να διακοσμήσουν κάποιες μικρές επιφάνειες χρησιμοποιούσαν βελούδο και πούλιες.

Οι γυναίκες φορούσαν πρώτα μια φανέλα ως τη μέση, που την έλεγαν καταστάρι και είχε μυτερό άνοιγμα μπροστά στα μανίκια στο ύψος του αγκώνα. Μετά φορούσαν τη φούστα αμάνικη ολόσωμη με φλάμπουρα (πιέτες). Από πάνω είχαν το πουκάμισο, με μανίκι και άνοιγμα μπροστά για την τραχηλιά. Το πουκάμισο τελείωνε σε μια δαντέλα και ήταν κεντημένο στον ποδόγυρο αυτό το έλεγαν γκλιντί. Η τραχηλιά, δυο κομμάτια ύφασμα περασμένα σε κορδόνι φοριόταν στο λαιμό για να στολίζει το πουκάμισο, αφού ήταν κεντημένη με το χέρι με μικρά λουλούδια. Πάνω σ’αυτήν έβαζαν τα φλουριά, ντούμπλες και πεντόλιρα σε χρυσές καδένες.

Πάνω απ’το πουκάμισο φοριόταν ο σαγιάς, που ήταν υφαντός, βαμμένος με λουλάκι. Τα τρίγωνα του σαγιά που στερεώνονταν πίσω λέγονται ποδιές και ήταν ντυμένα με κόκκινο, μπλε ή άλλο χρώμα βελούδο και κεντημένα με χρυσή κλωστή.

Το ζωνάρι ήταν υφαντό κεντημένο με πούλιες και στερεώνονταν στη μέση με παραμάνες. Η φούτα (ποδιά) ήταν κι αυτή υφαντή με περασιές στον αργαλειό κι ανάμεσά τους κεντήματα. Τελευταίο έμπαινε το κοντόσι ένα κοντό σακάκι δηλαδή που έφτανε μέχρι το ζωνάρι που ήταν ένα ύφασμα πολύ καλής ποιότητας μαύρο γι αυτό πολλές φορές το έλεγαν «ρούχο». Ήταν κι αυτό κεντημένο ολόγυρα με χρυσή κλωστή και μέσα από τον όρθιο γιακά είχε γούνα.. Βέβαια τα καθημερινά κοντόσια ήταν πιο απλά

Τις πιο κρύες μέρες φορούσαν πρόσθετα μανίκια που τα έλεγαν μπρουμάνικα.

Στα πόδια φορούσαν τα σκφούνια πλεγμένα με τις κλούστες (βελόνες) με πολύχρωμα στολίδια. Τα παπούτσια ήταν δετά ή μ’ένα κουμπί. Ιδιαίτερη θέση στην ρουμλουκιώτικη φορεσιά είχαν τα μαγλικουτάρια δηλαδή τα στολίδια, (αλυσίδες με φλουράκια, τοκάδες μονούς ή διπλούς με τις αλυσίδες, βραχιόλια, δαχτυλίδια κ.α.) που παλαιότερα μαρτυρούσαν την οικονομική κατάσταση και την κοινωνική θέση της οικογένειας από την οποία καταγόταν η κοπέλα.

Το χαρακτηριστικότερο κομμάτι όμως είναι το κατσούλι που είναι από τους ομορφότερους κεφαλόδεσμους στην χώρα μας. Τα ελεύθερα κορίτσια πριν το γάμο, φορούσαν το τσεμπέρι. Από την ημέρα όμως που παντρεύονταν φορούσαν το κατσούλι με φούντες και λουλούδια ψεύτικα. Χωρίς φούντες τις καθημερινές ενώ τις γιορτινές μέρες στολίζονταν με τις φούντες. Μόνο όταν συνέβαιναν σημαντικά γεγονότα που στιγμάτιζαν τη ζωή των γυναικών όπως π.χ. κάποιος θάνατος αγαπημένου προσώπου έβγαζαν το κατσούλι και φορούσαν μαντήλι.

Τον κεφαλόδεσμο αποτελούσε ένα μακρόστενο κομμάτι άσπρο πανί γεμισμένο με μαλλί, τυλιγμένο με πολύπλοκο δέσιμο γύρω από μια βέργα από γκλυμουριά ή βριζιά, που το λέγανε κατσούλι. Σ’ αυτό ήταν ραμμένη μια κορδέλα, το μαγκούρι που το στήριζε στην κορυφή του κεφαλιού. Τα μαλλιά τους, που ήταν μακριά, τα έκοβαν στο πλάι σε παταρές ενώ τα υπόλοιπα τα γύριζαν και τα τύλιγαν στο κατσούλι για να πιάνεται καλά.

Στο μέτωπο άφηναν φράντζες, που τις έλεγαν περτσούνια. Μετά έβαζαν τον κεντημένο υφαντό νταρκμά και μια ταινία ως τέσσερα δάχτυλα από σκουτί (= τσόχα) στερεό, σκληρό, όπου κάρφωναν τα τσουράκια (= σκουλαρίκια) με δούλους. Τελευταία έδεναν με τέχνη γύρω απ’ το κατσούλι το μαφέσι που ήταν τετράγωνο ύφασμα διπλωμένο σε ταινία μια πιθαμή φαρδιά.

Οι κάτοικοι του ρουμλουκιού είναι στενά συνδεδεμένοι με το κατσούλι. Χαρακτηριστικό είναι το ακόλουθο περιστατικό. Στα χρόνια του μακεδονικού αγώνα το Ελληνικό προξενείο της Θεσσαλονίκης θεώρησε ότι τα κατσούλια που φορούσαν οι γυναίκες στο ρουμλούκι ήταν βουλγαρικής προελεύσεως. Έδωσαν λοιπόν εντολή στους καπεταναίους της περιοχής να πείσουν με κάθε τρόπο τις γυναίκες να τα βγάλουν και να φορέσουν μαντήλια. Οι γυναίκες δεν το δέχονταν και καθώς τους πίεζαν οι καπεταναίοι, η παπαδιά του Μακροχωρίου απάντησε στον καπετάν Κόρακα ”κιφάλ' πέφτ' κατσούλ' δεν πέφτ'” εννοώντας ότι προτιμούσαν να τους κόψουν το κεφάλι παρά να βγάλουν το κατσούλι. Μπροστά στην καθολική αντίδραση των γυναικών του Ρουμλουκιού, οι καπεταναίοι έκαναν πίσω και έτσι αυτές συνέχισαν να φοράνε τον ιστορικό κεφαλόδεσμο της περιοχής.

 Σε αντίθεση με την γυναικεία, η ανδρική φορεσιά είναι απλή χωρίς διακόσμηση. Το καλοκαίρι φορούσαν τη λινή βράκα ενώ το χειμώνα φορούσαν την μπολμπότσα. Επίσης φορούσαν πουκάμισο, ζωνάρι στην μέση και για πανωφόρι το γιλέκο ή το ντουλαμά. Το χειμώνα φορούσαν πιο βαριά πανωφόρια, το κουκλιάτο και την πατατούκα.

Στο κεφάλι φορούσαν κι αυτοί μαντήλι που το έδεναν κάτω από το λαιμό, μπουρμπουλιάζονταν όπως έλεγαν και αργότερα άρχισαν να φορούν τραγιάσκα. Την ένδυση συμπλήρωναν τα γουρουνοτσάρουχα. Εδώ θα πρέπει να σημειώσω ότι και οι γυναίκες όταν βοηθούσαν τους άντρες σε αγροτικές ασχολίες φορούσαν κι αυτές γουρουνοτσάρουχα.

Οι άνδρες φορούσαν και την τσολιαδίστικη φορεσιά. Την είχαν όμως φυλαγμένη στα σεντούκια και την έβγαζαν το δωδεκαήμερο των Χριστουγέννων για να κάνουν τα ρουγκάτσια*. Ένα έθιμο που αναβίωσε για αρκετά χρόνια και ο πολιτιστικός σύλλογος του χωριού μας.

http://entopios.gr/?p=6764

*(Σημείωση ΠΟΠΣΜ: Τα Ρουγκάτσια είναι ένα από τα ωραιότερα ελληνικά χορευτικά δρώμενα. Τελείται από μια ομάδα φουστανελοφόρων οι οποίοι φέροντας σπαθιά περιφέρονται στα χωριά του κάμπου κατά την διάρκεια του Δωδεκαήμερου, χορεύοντας με τη συνοδεία ζουρνάδων σε κάθε σπίτι που επισκέπτονταν).